23. Alokutiboa eta tratamenduak: hiketa, xuketa eta zuketa
Horia: hizkera eredua lekukotua
Urdina: hizkera eredua ez da lekukotzen
(3a) Hik liburua ekarri duk/n
(3b) Jon etorri duk/n
(4b) Natxiok/n
(5) Aita joan duzu
(6) Aita joan duxu
(7) Aita ikusi duxu
Agirre, Eñaut. 2016. «Txe morfema, erdialdeko hizkeretako alokutiboetan (Errezilko kasua)». handout, Euskal Dialektologia Mintegia, UPV/EHU.
Aizpurua, Ainhoa. 2016. «Aditz jokatuetako -a/-e bokalen aurkakotasunaz bi hitz». handout, Euskal Dialektologia Mintegia, UPV/EHU.
Alberdi, Xabier. 1995. «The development of the Basque System of terms of address and the allocutive conjugation». In Jose Ignacio Hualde, Joseba A. Lakarra and Robert L.Trask (eds.), Towards a history of the Basque language. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. 275-295.
Alberdi, Xabier. 1996. Euskararen tratamenduak: erabilera. Bilbo: Euskaltzaindia.
Haddican, Bill. 2015. «A note on Basque vocative clitics». In Beatriz Fernández and Pello Salaburu (eds.), Ibon Sarasola Gorazarre. Homenatge, Homenaje. UPV/EHU. 303-317.
Haddican, Bill. 2018. «The syntax of Basque allocutive clitics». Glossa: a journal of general linguistics, 3(1), 101.
Oyharçabal, Beñat. 1993. «Verb Agreement with Non Arguments: On Allocutive Agreement». In Jose Ignacio Hualde and Jon Ortiz de Urbina (eds.), Generative Studies in Basque Syntax. Amsterdam: John Benjamins. 89-114.
Rebuschi, Georgés. 1984. Structure de l’énoncé en basque. Paris: SELAF.
Zuazo, Koldo. 2013. The dialects of Basque. Reno: University of Nevada.
Eredu orokorra. Aditz jokatuak predikatuko argumentuei dagokien ergatibo, absolutibo eta datibo komunztadura erakusten du.
| (1) | Zuk | niri | liburua | ekarri | didazu |
| 2NONFAM.ERG | ni.DAT | liburua.ABS | ekar.PTCP | (3ABS).edun.APPL.1SG.DAT.2NON-FAM.ERG |
| (2) | Aita | joan | da |
| aita | joan | (3ABS).izan |
Hizkera eredua 1. Hizkera batzuetan, mintzakideari dagokion alokutibo komunztadura ere ager daiteke aditz jokatuan (3b). Komunztadura morfema hau eta familiarteko 2. pertsonako ergatibo (eta datibo) komunztadura morfemak homofonoak dira (3a).
| (3a) | Hik | liburua | ekarri | duk/n |
| 2FAM.ERG | liburua.ABS | ekar.PTCP | (3ABS).edun.2FAM.ERG.M/F |
| (3b) | Jon | etorri | duk/n |
| Jon.ABS | etor.PTCP | (3ABS).edun.ALLO.M/F |
Azpi-hizkera eredua
. «(Central Basque) An innovation originating from the Beterri is adding
-tx- to hitano verbs. This is seen mostly in the absolutive-ergative, absolutive-dative-ergative in the past tense, and in synthetic verbs. This has also spread to Urolaldea.» (Zuazo 2013: 99) (b v a adibidea).
| (4b) | Natxiok/n |
| 1SG.ABS.egon.ALLO.M/F (Zumaia Basque, Zuazo 2013: 99) |
Honen berri non: Beterrin eta Urolaldean (Zuazo 2013: 47). Ikus Agirre (2016) Errezilgo euskararako (Urolaldea).
Hizkera eredua 2. Hizkera batzuetan, mintzakideari dagokion zuketako alokutibo komunztadura ere ager daiteke aditz jokatuan. Komunztadura morfema hau eta ez-familiarteko 2. pertsonako ergatibo (eta datibo) komunztadura morfemak homofonoak dira.
| (5) | Aita | joan | duzu |
| aita | joan.PTCP | (3ABS).edun.2ALLO |
Hizkera eredua 3. Zenbait hizkeratan, genero bereizketarik gabeko xukako tratamendua dago eta mintzakideari dagokion alokutibo komunztadura ere ager daiteke aditz jokatuan.
| (6) | Aita | joan | duxu |
| aita | joan.PTCP | (3ABS).edun.2ALLO |
Azpi-hizkera eredua
. Hizkera batzuetan, alokutiboa ez den
xu tratamendua soilik dago.
| (7) | Aita | ikusi | duxu |
| aita | ikus.PTCP | (3ABS).edun.2ERG |
Kapitulua: Kasu eta komunztadura
Gako-hitzak: aditz laguntzaile alternantzia, alokutiboak, bigarren pertsona, bokatiboak, familiarteko eta ez-familiartekoa, femeninoa, maskulinoa, mintzakidea, tratamendua
Aipamenak:
Agirre, Eñaut. 2016. «Txe morfema, erdialdeko hizkeretako alokutiboetan (Errezilko kasua)». handout, Euskal Dialektologia Mintegia, UPV/EHU.
Aizpurua, Ainhoa. 2016. «Aditz jokatuetako -a/-e bokalen aurkakotasunaz bi hitz». handout, Euskal Dialektologia Mintegia, UPV/EHU.
Alberdi, Xabier. 1995. «The development of the Basque System of terms of address and the allocutive conjugation». In Jose Ignacio Hualde, Joseba A. Lakarra and Robert L.Trask (eds.), Towards a history of the Basque language. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. 275-295.
Alberdi, Xabier. 1996. Euskararen tratamenduak: erabilera. Bilbo: Euskaltzaindia.
Haddican, Bill. 2015. «A note on Basque vocative clitics». In Beatriz Fernández and Pello Salaburu (eds.), Ibon Sarasola Gorazarre. Homenatge, Homenaje. UPV/EHU. 303-317.
Haddican, Bill. 2018. «The syntax of Basque allocutive clitics». Glossa: a journal of general linguistics, 3(1), 101.
Oyharçabal, Beñat. 1993. «Verb Agreement with Non Arguments: On Allocutive Agreement». In Jose Ignacio Hualde and Jon Ortiz de Urbina (eds.), Generative Studies in Basque Syntax. Amsterdam: John Benjamins. 89-114.
Rebuschi, Georgés. 1984. Structure de l’énoncé en basque. Paris: SELAF.
Zuazo, Koldo. 2013. The dialects of Basque. Reno: University of Nevada.
BiV kodea
Herria
Euskalkia
Balioa
Datu emailea
Aramaio
Mendebaldekoa
Bai
Txipi Ormaetxea
Arbizu
Nafarra
Bai
Juanjo Olasagarre
Arizkun (Baztan)
Nafarra
Bai
Pello Salaburu
Artea
Mendebaldekoa
Bai
Igor Estankona
Azpeitia
Erdialdekoa
Bai
Patxi Goenaga
Beizama
Erdialdekoa
Bai
Lourdes Otaegi
Bergara
Mendebaldekoa
Bai
Alexander Artzelus
Elgoibar
Mendebaldekoa
Bai
Ane Odria
Errenteria
Erdialdekoa
Bai
Aritz Irurtzun
Etxaleku (Imotz)
Erdialdekoa
Bai
Imotz
Getxo
Mendebaldekoa
Bai
Xabier Bilbao
Goizueta
Nafarra
Bai
Juan Jose Zubiri
Hernani
Erdialdekoa
Bai
Eñaut Agirre
Irun
Erdialdekoa
Bai
Ricardo Etxepare
Itsasondo
Erdialdekoa
Bai
Urtzi Etxeberria
Larresoro
Nafar-lapurtarra
Bai
Céline Mounole
Loiu
Mendebaldekoa
Bai
Oihana Astobieta
Mallabia
Mendebaldekoa
Bai
Koldo Zuazo
Mezkiritz (Erroibar)
Nafarra
Bai
Orreaga Ibarra
Mungia
Mendebaldekoa
Bai
Miren Ibarluzea
Oragarre
Nafar-lapurtarra
Bai
Itxaro Borda
Orbaizeta
Nafarra
Bai
Iñaki Camino
Otxandio
Mendebaldekoa
Bai
Xabier Burgete
Urdiain
Nafarra
Bai
Iñigo Urrestarazu
Urdiñarbe
Zuberotarra
Bai
Maider Bedaxagar
Ziburu
Nafar-lapurtarra
Bai
Maitena Duhalde
Gernika
Mendebaldekoa
Ez
Alaine Barruetabeña
BiV kodea
Herria
Euskalkia
Balioa
Datu emailea
Aramaio
Mendebaldekoa
Bai
Txipi Ormaetxea
Arbizu
Nafarra
Bai
Juanjo Olasagarre
Arizkun (Baztan)
Nafarra
Bai
Pello Salaburu
Artea
Mendebaldekoa
Bai
Igor Estankona
Azpeitia
Erdialdekoa
Bai
Patxi Goenaga
Beizama
Erdialdekoa
Bai
Lourdes Otaegi
Bergara
Mendebaldekoa
Bai
Alexander Artzelus
Elgoibar
Mendebaldekoa
Bai
Ane Odria
Errenteria
Erdialdekoa
Bai
Aritz Irurtzun
Etxaleku (Imotz)
Erdialdekoa
Bai
Imotz
Getxo
Mendebaldekoa
Bai
Xabier Bilbao
Goizueta
Nafarra
Bai
Juan Jose Zubiri
Hernani
Erdialdekoa
Bai
Eñaut Agirre
Irun
Erdialdekoa
Bai
Ricardo Etxepare
Itsasondo
Erdialdekoa
Bai
Urtzi Etxeberria
Larresoro
Nafar-lapurtarra
Bai
Céline Mounole
Loiu
Mendebaldekoa
Bai
Oihana Astobieta
Mallabia
Mendebaldekoa
Bai
Koldo Zuazo
Mezkiritz (Erroibar)
Nafarra
Bai
Orreaga Ibarra
Mungia
Mendebaldekoa
Bai
Miren Ibarluzea
Oragarre
Nafar-lapurtarra
Bai
Itxaro Borda
Orbaizeta
Nafarra
Bai
Iñaki Camino
Otxandio
Mendebaldekoa
Bai
Xabier Burgete
Urdiain
Nafarra
Bai
Iñigo Urrestarazu
Urdiñarbe
Zuberotarra
Bai
Maider Bedaxagar
Ziburu
Nafar-lapurtarra
Bai
Maitena Duhalde
Gernika
Mendebaldekoa
Ez
Alaine Barruetabeña
BiV kodea
Herria
Euskalkia
Balioa
Datu emailea
Azpeitia
Erdialdekoa
Bai
Patxi Goenaga
Beizama
Erdialdekoa
Bai
Lourdes Otaegi
Hernani
Erdialdekoa
Bai
Eñaut Agirre
Irun
Erdialdekoa
Bai
Ricardo Etxepare
Itsasondo
Erdialdekoa
Bai
Urtzi Etxeberria
Aramaio
Mendebaldekoa
Ez
Txipi Ormaetxea
Arbizu
Nafarra
Ez
Juanjo Olasagarre
Arizkun (Baztan)
Nafarra
Ez
Pello Salaburu
Artea
Mendebaldekoa
Ez
Igor Estankona
Bergara
Mendebaldekoa
Ez
Alexander Artzelus
Elgoibar
Mendebaldekoa
Ez
Ane Odria
Errenteria
Erdialdekoa
Ez
Aritz Irurtzun
Etxaleku (Imotz)
Erdialdekoa
Ez
Imotz
Gernika
Mendebaldekoa
Ez
Alaine Barruetabeña
Getxo
Mendebaldekoa
Ez
Xabier Bilbao
Goizueta
Nafarra
Ez
Juan Jose Zubiri
Larresoro
Nafar-lapurtarra
Ez
Céline Mounole
Loiu
Mendebaldekoa
Ez
Oihana Astobieta
Mallabia
Mendebaldekoa
Ez
Koldo Zuazo
Mezkiritz (Erroibar)
Nafarra
Ez
Orreaga Ibarra
Mungia
Mendebaldekoa
Ez
Miren Ibarluzea
Oragarre
Nafar-lapurtarra
Ez
Itxaro Borda
Orbaizeta
Nafarra
Ez
Iñaki Camino
Otxandio
Mendebaldekoa
Ez
Xabier Burgete
Urdiain
Nafarra
Ez
Iñigo Urrestarazu
Urdiñarbe
Zuberotarra
Ez
Maider Bedaxagar
Ziburu
Nafar-lapurtarra
Ez
Maitena Duhalde
BiV kodea
Herria
Euskalkia
Balioa
Datu emailea
Oragarre
Nafar-lapurtarra
Bai
Itxaro Borda
Urdiñarbe
Zuberotarra
Bai
Maider Bedaxagar
Aramaio
Mendebaldekoa
Ez
Txipi Ormaetxea
Arbizu
Nafarra
Ez
Juanjo Olasagarre
Arizkun (Baztan)
Nafarra
Ez
Pello Salaburu
Artea
Mendebaldekoa
Ez
Igor Estankona
Beizama
Erdialdekoa
Ez
Lourdes Otaegi
Bergara
Mendebaldekoa
Ez
Alexander Artzelus
Elgoibar
Mendebaldekoa
Ez
Ane Odria
Errenteria
Erdialdekoa
Ez
Aritz Irurtzun
Gernika
Mendebaldekoa
Ez
Alaine Barruetabeña
Getxo
Mendebaldekoa
Ez
Xabier Bilbao
Goizueta
Nafarra
Ez
Juan Jose Zubiri
Hernani
Erdialdekoa
Ez
Eñaut Agirre
Lekeitio
Mendebaldekoa
Ez
Arantzazu Elordieta
Loiu
Mendebaldekoa
Ez
Oihana Astobieta
Mezkiritz (Erroibar)
Nafarra
Ez
Orreaga Ibarra
Mungia
Mendebaldekoa
Ez
Miren Ibarluzea
Orbaizeta
Nafarra
Ez
Iñaki Camino
Otxandio
Mendebaldekoa
Ez
Xabier Burgete
Urdiain
Nafarra
Ez
Iñigo Urrestarazu
Ziburu
Nafar-lapurtarra
Ez
Maitena Duhalde
BiV kodea
Herria
Euskalkia
Balioa
Datu emailea
Oragarre
Nafar-lapurtarra
Bai
Itxaro Borda
Aramaio
Mendebaldekoa
Ez
Txipi Ormaetxea
Arbizu
Nafarra
Ez
Juanjo Olasagarre
Arizkun (Baztan)
Nafarra
Ez
Pello Salaburu
Artea
Mendebaldekoa
Ez
Igor Estankona
Beizama
Erdialdekoa
Ez
Lourdes Otaegi
Bergara
Mendebaldekoa
Ez
Alexander Artzelus
Elgoibar
Mendebaldekoa
Ez
Ane Odria
Errenteria
Erdialdekoa
Ez
Aritz Irurtzun
Gernika
Mendebaldekoa
Ez
Alaine Barruetabeña
Getxo
Mendebaldekoa
Ez
Xabier Bilbao
Goizueta
Nafarra
Ez
Juan Jose Zubiri
Hernani
Erdialdekoa
Ez
Eñaut Agirre
Lekeitio
Mendebaldekoa
Ez
Arantzazu Elordieta
Loiu
Mendebaldekoa
Ez
Oihana Astobieta
Mezkiritz (Erroibar)
Nafarra
Ez
Orreaga Ibarra
Mungia
Mendebaldekoa
Ez
Miren Ibarluzea
Orbaizeta
Nafarra
Ez
Iñaki Camino
Otxandio
Mendebaldekoa
Ez
Xabier Burgete
Urdiain
Nafarra
Ez
Iñigo Urrestarazu
Urdiñarbe
Zuberotarra
Ez
Maider Bedaxagar
Ziburu
Nafar-lapurtarra
Ez
Maitena Duhalde
BiV kodea
Herria
Euskalkia
Balioa
Datu emailea
Oragarre
Nafar-lapurtarra
Bai
Itxaro Borda
Aramaio
Mendebaldekoa
Ez
Txipi Ormaetxea
Arbizu
Nafarra
Ez
Juanjo Olasagarre
Arizkun (Baztan)
Nafarra
Ez
Pello Salaburu
Artea
Mendebaldekoa
Ez
Igor Estankona
Beizama
Erdialdekoa
Ez
Lourdes Otaegi
Bergara
Mendebaldekoa
Ez
Alexander Artzelus
Elgoibar
Mendebaldekoa
Ez
Ane Odria
Errenteria
Erdialdekoa
Ez
Aritz Irurtzun
Gernika
Mendebaldekoa
Ez
Alaine Barruetabeña
Getxo
Mendebaldekoa
Ez
Xabier Bilbao
Goizueta
Nafarra
Ez
Juan Jose Zubiri
Hernani
Erdialdekoa
Ez
Eñaut Agirre
Lekeitio
Mendebaldekoa
Ez
Arantzazu Elordieta
Loiu
Mendebaldekoa
Ez
Oihana Astobieta
Mezkiritz (Erroibar)
Nafarra
Ez
Orreaga Ibarra
Mungia
Mendebaldekoa
Ez
Miren Ibarluzea
Orbaizeta
Nafarra
Ez
Iñaki Camino
Otxandio
Mendebaldekoa
Ez
Xabier Burgete
Urdiain
Nafarra
Ez
Iñigo Urrestarazu
Urdiñarbe
Zuberotarra
Ez
Maider Bedaxagar
Ziburu
Nafar-lapurtarra
Ez
Maitena Duhalde
ABL: ablatiboa
ABS: absolutiboa
ABSERG: absolutiboa Ergatiboaren Lekualdatzearen testuinguruan
ALL: adlatiboa
ALLO: alokutiboa
APPL: aplikatiboa
BN: mugatua
CAUS: arazlea
COMP: konplementatzailea
DAT: datiboa
DD: datiboaren lekualdatzea
DEST: destinatiboa
ED: Ergatiboaren Lekualdatzea
ERG: ergatiboa
FAM: familiartekoa
F: femeninoa
GEN: genitiboa
IPFV: burutugabea
INE: inesiboa
INS: instrumentala
M: maskulinoa
MOD: modua
NMLZ: nominalizatzailea
NONFAM: ez-familiartekoa (2. pertsona)
NP: izen sintagma
PTCP: partizipioa
PST: lehenaldia
PL: plurala
POST: postposizioa
PROG: progresiboa
PROS: prospektiboa
PRTV: partitiboa
REL: erlaziozko postposizioa
RES: erresultatiboa
SG: singularra
SOC: soziatiboa
TERM: muga-adlatiboa
UNBN: mugagabea
Datu-base honetako laburdurek Leipzigeko Glosatze Arauak (ing. Leipzig Glossing Rules) jarraitzen dituzte.
