Basque in Variation | Euskara Bariazioan

i.6. Numero komunztadura alokutiboetan: -zki (v -it)

Egilea: Ane Odria

Egile beraren beste kapituluak:

i.1. Numero komunztadura: -z non-nahi

i.2. Numero komunztadura: -(t)z- egitura datibodunetan (v -zki-)

i.3. 2. pertsona ergatiboko numero komunztadura: -e (v -te)

i.4. Pluraleko 3. pertsona ergatiboko numero komunztadura: -e (v -te)

i.5. Numero komunztadura: -it egitura ditrantsitiboetan (v -zki)

i.6. Numero komunztadura alokutiboetan: -zki (v -it)

i.7. Numero komunztaduraren galera: sagarrak jan du (v ditu)

i.14. Lehenaldiko egitura iragangaitz datibodunak: jatan (v zitzaidan)

i.15. Lehenaldiko aditz jokatuko absolutiboa 3. pertsona denean: Ø (v z)

i.19. Ergatibo/absolutibo sinkretismoa pluralean: -ak (v -ek)

Nola aipatu: Odria, Ane. (2022). Numero komunztadura alokutiboetan: -zki (v -it). In Bilbao, Kristina, Ane Odria, Ane Berro, Josu Landa & Beatriz Fern�ndez (eds.), Euskara Bariazioan / Basque in Variation (BiV) (3. arg.). UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua. [Interneten eskuragarri: https://basqueandbeyond.ehu.eus/biv/?o=chapters&id=1&e=13&h=eu]. ISBN: 978-84-1319-456-1.

Edukiak

Gako-hitzak

Deskribapena

Banaketa dialektala

Datu-basearen emaitzak

Aipamenak

i. Kasu eta komunztadura

i.1. Numero komunztadura: -z non-nahi

i.2. Numero komunztadura: -(t)z- egitura datibodunetan (v -zki-)

i.3. 2. pertsona ergatiboko numero komunztadura: -e (v -te)

i.4. Pluraleko 3. pertsona ergatiboko numero komunztadura: -e (v -te)

i.5. Numero komunztadura: -it egitura ditrantsitiboetan (v -zki)

i.6. Numero komunztadura alokutiboetan: -zki (v -it)

i.7. Numero komunztaduraren galera: sagarrak jan du (v ditu)

i.8. Datibo komunztaduraren galera: gizonari liburua eman du (v dio)

i.9. Osagarrien markapen bereizgarria: ikusi nizun (v ikusi zintudan)

i.10. Datibo osagarriak aditz iragankorretan: itxarongo dizut, diot (v itxarongo zaitut, dut)

i.11. Datiboaren lekualdatzea: eman nauzu (v eman didazu)

i.12. Arazi inakusatiboaren datibo markatzea: etorrarazi dizute (v etorrarazi zaituzte)

i.13. Me-lui murriztapena (etorri natzaizu)

i.14. Lehenaldiko egitura iragangaitz datibodunak: jatan (v zitzaidan)

i.15. Lehenaldiko aditz jokatuko absolutiboa 3. pertsona denean: Ø (v z)

i.16. Ergatiboaren lekualdatzearen neutralizazioa: emon dostezun (v zeunstan, zenidan)

i.17. Zenbait aditz inergatibotako subjektu absolutiboak: borrokatu naiz (v dut )

i.18. Eduki eta jakin-en adizki sintetiko datibodunak: dekotzu, dakitzu

i.19. Ergatibo/absolutibo sinkretismoa pluralean: -ak (v -ek)

i.20. Pluraleko datibo marka: -er, -eri (v -ei)

i.21. Aditz-izenaren osagarria genitiboan: ogiaren erostera (v ogia erostera)

i.22. Partitiboa enfasia adierazteko perpaus existentzialetan: badugu sagar onik (v baditugu sagar onak)

i.23. Alokutiboa eta tratamenduak: hiketa, xuketa eta zuketa

i.24. Alokutiboa adierazpen perpausetatik at: di(n)ala (v duela)

Gako-hitzak

alokutiboak, numero komunztadura, pluralgileak

Deskribapena

Euskaraz alokutiboak argumentu absolutiboari dagokion -it- pluralgilea hartzen dute forma iragankorretan.

(1a)	Nik	liburuak	ekarri	ditiat/ditinat
	ni.ERG	liburuak.ABS	ekar.PTCP	(3ABS).PL.edun.ALLO.M/F.1SG.ERG

(1b)	Jonek	liburuak	ekarri	ditik/ditin
	Jon.ERG	liburuak.ABS	ekar.PTCP	(3ABS).PL.edun.ALLO.M/F.3ERG

Hizkera batzuek, aldiz, -zki- pluralgilea darabilte, eta ez -it- (Zuazo 2014: 48).

(2a)	Nik	liburuak	ekarri	dizkiat/dizkinat
	ni.ERG	liburuak.aBS	ekar.PTCP	(3ABS).PL.edun.ALLO.M/F.1SG.ERG

(2b)	Jonek	liburuak	ekarri	dizkik/n
	Jon.ERG	liburuak.ABS	ekar.PTCP	(3ABS).pl.EDUN.ALLO.M/F.3ERG

Banaketa dialektala

Zuazok (2014: 48) dioenez, Gipuzkoako alderdi bateko berrikuntza da *edun aditzaren hitanoan -zki- pluralgilea erabiltzea -it- orokorraren lekuan. Hona hemen zenbait adibide:

(3a)	dizkiat/dizkiñat	‘ditiat/ditiñat’
	(3ABS).PL.edun.ALLO.M/F.1SG.ERG

(3b)	dizkik/dizkin	‘ditik/ditin’
	(3ABS).PL.edun.ALLO.M/F.3ERG

(3c)	dizkiogu/dizkionagu	‘ditiagu/ditinagu’
	(3ABS).PL.edun.ALLO.M/F.1PL.ERG

Datu-basearen emaitzak

Gipuzkoako eremu bateko berrikuntza izanik, erdialdeko euskalkietan aurkitzen da batez ere -zki- pluralgilea -it- pluralgilearen lekuan: Beizaman, Errenteria, Etxalekun (Imotz), Hernani, Irun eta Itsasondon. Oragarreko hizkeran ere (nafar-lapurtarra) lekukotzen da -zki- predikatu iragankorretan.

Aipamenak

Zuazo, Koldo. 2014. Euskalkiak. Donostia: Elkar.