i.3. ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­2. pertsona ergatiboko numero komunztadura: -e (v -te)
Egilea: Ane Odria
Nola aipatu: Odria, Ane. (2022). ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­2. pertsona ergatiboko numero komunztadura: -e (v -te). In Bilbao, Kristina, Ane Odria, Ane Berro, Josu Landa & Beatriz Fernández (eds.), Euskara Bariazioan / Basque in Variation (BiV) (3. arg.). UPV/EHUko Argitalpen Zerbitzua. [Interneten eskuragarri: https://basqueandbeyond.ehu.eus/biv/?o=chapters&id=1&e=46&h=eu]. ISBN: 978-84-1319-456-1.
i. Kasu eta komunztadura
Deskribapena

Euskara batuan, 2. pertsona ergatiboko pluralgilea -e da aditz jokatuan:

(1) Zuek saria lortu duzue
zuek.ERG saria.ABS lor.PTCP (3ABS).edun.2PL.ERG

Erdialdeko zenbait hizkeratan, berriz, -te da pluralgilea (Zuazo 2014: 57, 117-118; Hualde 2016):

(2) Zuek saria lortu duzute
zuek.ERG saria.ABS lor.PTCP (3ABS).edun.2PL.ERG

Gipuzkoan Donostia-Hernani lerroan hasi eta Irun bitarte, eta Nafarroan Goizuetan Basaburu Nagusian eta Imotzen erabiltzen da -te pluralgilea ergatiboko 2. pertsonarako (Zuazo 2014: 57, 118).

Goiko (2) adibideko duzute aditz formaz gain, diozute (3a) edota nauzute (3b) bezalakoak erabiltzen dira hizkera hauetan (Zuazo 2014: 117).

(3a) diozute ‘diozue’
(3b) nazute ‘nauzue’

Halaber, aipatzekoa da hizkera hauetan ergatiboaz eta absolutiboaz gain, datiboak ere erakusten duela -te pluralgilea. (4) adibidean, esaterako, datiboarekin ere erabiltzen da 2. Pertsonarentzat -te plural marka (Zuazo 2014: 57):

(4) zaizute ‘zaizue’
Banaketa dialektala

Fenomeno hau Donostia-Hernani lerroan hasi eta Irun bitartean gertatzen da, baita Nafarroan Goizuetan, Basaburua Nagusian eta Imotzen ere (Zuazo 2014: 57, 118). Gipuzkoa eta Nafarroa arteko erdialdeko euskararen hizkera batzuetako ezaugarria da, beraz, -te pluralgilea erabiltzea ergatiboko 2. pertsonarako ez ezik baita 3. pertsonarako ere. Ertzetako euskalkietan, ostera, mendebaleko euskaran eta euskara zuberotarrean -e forma zabarra nagusitzen da (Hualde 2016).

Datu-basearen emaitzak

Datubaseak erakusten duen irudiak bat egiten du fenomenoari egotzi izan zaion banaketa dialektalarekin. Gipuzkoako ipar-ekialdeko hizkeretan agertzen da, Errenteria, Oiartzun eta Hernanin, baita Nafarroako Goizuetan ere.

Eztabaida teorikoa

Zuazok (2014: 117) azaltzen duenez, ergatiboko 2. pertsona pluralerako -te morfema erabiltzea erdialdeko hizkeretan absolutiboko 2. pertsonarako erabiltzen den -te plural marka zabaltzetik dator. Zuazok berak dioen bezala, fenomeno honen eremu dialektala txikiagoa da ergatiboko 2. pertsonako -te plural markarena baino, eta egitura berriagoa dela erakusten du horrek. Horixe bera iradokitzen dute Hurtadok (2001: 100-103) Goierrin eta Tolosalde hegoaldean bildutako datuek ere. Hizkera hauetan 2. pertsona ergatiborako -te pluralgilea erabiltzea 3. pertsona ergatiborako -te erabiltzea baino fenomeno berriagoa da. XVIII. mendearen amaieran, esaterako, Larramendiren arabera Donostiatik Tolosaraino -te pluralgilea zegoen ergatiboko 3. Pertsonarako (baita -e ere, jakina), baina ez ergatiboko 2. pertsonarako. Hurtadok berak ere Tolosan eta Ibarran 2. Pertsona ergatiborako -e pluralgilea bildu zuen Tolosan eta Ibarran, baina tarteka -te ere bai.

Aipamenak

Hualde, José Ignacio. 2016. «On Basque dialects». In Beatriz Fernández and Jon Ortiz de Urbina (eds.), Microparameters in the grammar of Basque. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. 15-36.

Hurtado, Irene. 2001. Goierriko eta Tolosalde hegoaldeko hizkerak. Lazkao: IX. Gerriko Ikerlan Sariketa.

Zuazo, Koldo. 2014. Euskalkiak. Donostia: Elkar.