Euskaraz, baldintza hipotetikoa egiteko, baldintza adierazten duen perpausean, hots, protasian,-tuko aspektu prospektiboa erabili ohi da:

Hala ere, ekialdeko hizkera batzuetan, aspektu prospektiboaren ordez, -t(z)en aspektu burutugabea erabiltzen da (de Rijk 2008: 423):

Oro har, hizkera guztietan, protasiak adierazten duen egoera hipotetikoa lehenaldian gertatu bada, partizipio burutuarekin adierazten da (de Rijk 2008: 423):

Iragana ez diren bertze denborak adierazteko, aldiz, Hego Euskal Herrian -tuko aspektu prospektiboa erabiltzen da eta Iparraldean -t(z)en burutugabea (de Rijk 2008: 423). Euskaltzaindiak (1987: 380-381), ordea, mendebalde eta ekialdeko hizkeren artean jartzen du muga, Hualdek eta Ortiz de Urbinak bezala (2003: 270). Batetik, mendebaldeko hizkerak ditugu (Euskaltzaindia 1987: 381):

Bertzetik, aspektu prospektiboa erabiltzen duten ekialdeko hizkerak daude (Euskaltzaindia 1987: 381, Hualde eta Ortiz de Urbina 2003: 270). Irizarrek (1997: 506) erraterako, honako adibidea biltzen du Arbonako (Lapurdi) hiztun bati entzunda:

Epeldek (2004a: 22) Lapurdiko bertze herri baten lekukotasuna biltzentzen du, izan ere, eskualde horretan -t(z)en da baldintzako protasian etorkizuna egiteko morfema (Epelde 2004a: 22):

Euskaltzaindiak (1987: 380-381), de Rijkek (2008: 423) eta Hualde eta Ortiz de Urbinak (2003: 270) errandakoa kontuan hartzen badugu, emaitzetan Hegoalde vs. Iparralde bereizketa egon beharko litzateke edo, gutxienez, mendebalde-ekialde hizkeren arteko banaketa. Mendebaldeko inkestatuen emaitzekin hasiz, denek aspektu prospektiboa darabilte. Erdialdeko hiztunek ere mendebaldekoen joera bera dute: lortuko balu. Nafarroako hiztunekin jarraituz, ekialde eta mendebaldeko hizkeren artean egon arren, mendebaldekoen alde egiten dute, Goizuetan, Mezkiritzen, Urdiainen eta baita nafar-lapurteratik hurbilago dagoen Baztan eskualdean ere.

Ekialdean, nahiz eta bertako hiztunek aspektu burutugabea erabiltzea espero dugun, bi morfemak lekukotzen dira. Batetik, Oragarreko eta Ziburuko hiztun nafar-lapurtarrek -tzen burutugabea erabiltzen dute baldintza hipotetikoaren protasian, eta bertzetik, ekialderen dagoen hizkeran (zubereraz) mendebaldean bezala prospektiboa erabiltzen da. Beraz, ekialdeko hiztunen artean ere dikotomia aurkitzen dugu.

Euskaltzaindiak (1987: 380) dioenari jarraituz, -tuko eta -t(z)en morfemek aspektua adierazten dute, gertakizuna (edo prospektiboa) eta ez-gertakizuna (edo burutugabea), hain zuzen. Dena den, baldintzako adizkiei atxikitzen dizkiegunean ez da adierazten duten aspektua kontuan hartzen, denbora baizik (Euskaltzaindia 1987: 380). Horrek erran nahi du bereizketa bitan egiten dela eta ez hirutan, aspektua kontuan hartzen bagenu gertatuko litzatekeen bezala (erosten vs. erosi vs. erosiko). Denborak agintzen duenez, erosi balu (lehenaldia) vs. erosiko / erosten balu (iragana ez dena) banaketa egiten da (Euskaltzaindia 1987: 380).

Ondorioz, erran genezake -tuko eta -t(z)en aspektu morfemek balio semantikoa galdu dutela eta hizkera bakoitzak bi morfema hauetako bat aukeratu duela iragana ez den bertze guztia adierazteko (Euskaltzaindia 1987: 380).